Arbeitsblatt: Il squilat (vall)

Material-Details

reals 5avla classa, vallader
Rumantsch
Reals - Biologia
5. Schuljahr
11 Seiten

Statistik

85945
1435
1
01.09.2011

Autor/in

Ursina Lehner-Pinggera
Land: Schweiz
Registriert vor 2006

Downloads Arbeitsblätter / Lösungen / Zusatzmaterial

Die Download-Funktion steht nur registrierten, eingeloggten Benutzern/Benutzerinnen zur Verfügung.

Textauszüge aus dem Inhalt:

IL SQUILAT Apparentscha In Svizra daja squilats cotschnaints, brünschürs bod nairs. Il pet ed il vainter sun adüna albs. Il vesti dinviern es in general plü cler co quel da stà. La lunghezza da beschas creschüdas oura importa 38 – 42 cm, la cua 17 – 20 cm, il pais variescha tanter 300 – 500 grams. Laspettativa da vita dün squilat illa natüra es 5 – 6 ons. In praschunia pona gnir dafatta 10 – 12 ons. Uraglias Tipic pel squilat sun ils püschels sün las uraglias Dinviern sun quels specialmaing lungs spess. Uraglia da stà Uraglia dinviern Las uraglias pon masürar 24 – 36 mm. Cua Fich tipic es eir la cua lunga spessa. La cua ha plüssas funcziuns. Ella serva al squilat per tgnair lequiliber cur chel rampigna, per masinar frenar cur chel fa sigls dün rom tschel, per tgnair bel chodin cur chel dorma, sco segnal optic pel gö da schalmana. Pattas Las pattas davo dal squilat sun plü lungas plü fermas co quellas davant. Patta davant Patta davo Griflas Il squilat ha griflas lungas fich agüzzas. El tillas chatscha chafuol aint illa scorza rampigna cun grondabiltà. Schi sto esser èl bun da rampignar eir sü pel mür gruogl düna chasa. Aval rampigna il squilat cul cheu avant as tgnond ferm cun las griflas da las chommas davo. Sigls da 4 – 5 dün bösch tschel nu sun ingüna rarità. Il plü gugent as trategna il squilat in gods spess cun boschuna ota. El sa però sadattar fich bain eir ad otras cuntradas. Da las jadas as trategnal eir in cumüns citats, in parcs üerts. Ingio chi nun es ingüna boscha dintuorn nu stal gugent. Schel ha da traversar ün toc cun be singuls böschs schis fermal suvent tanteraint pro ün pro tschel bösch, rampigna sü guetta intuorn chi nu saja alch privel. Per girar tras seis revier siglia il squilat plü main adüna darcheu ils listess truois da bösch bösch. Temp da schalmana Dürant il temp da schalmana tschercha il maschel il revier da la femna. Uschigliö ha mincha squilat ün revier be per sai. Ils squilats van in chalur da prümavaira. Il maschel cuorra davo la femna ün pêr dis, fin chels as copuleschan aint il gnieu. Pitschens Davo üna portada da 38 dis naschan vers la fin davrigl trais fin set pitschens. Els sun il prüm amo orbs, han üna pelina rösa sainza pagl paisan be 8 – 12 grams. Pür ün mais plü tard drivna ils ögls bandunan cun 1 mais per la prüma vouta lur gnieu. La mamma protegia seis pitschens dürant il temp chi sun amo dependents. Ella schatscha tuot tschels squilats schella as chatta massa disturbada portla ils pitschens inavo aint il gnieu. Gnieu Il gnieu dal squilat es pel soitl bel raduond pozzà sün la fuorcha dün rom. El ha ün diameter da 20 – 40 cm cun üna foura da var 5 cm per ir aint ed oura. Il gnieu vain fat our da fruonzla fina da la boscha chid es güsta là dintuorn. Dadaintvart èl plümatschà cun fain, müschel eir cun tocs stoffa lana chal squilat ha chattà. Schi nu sun dintuorn ingüns böschs adattats per far ün gnieu til fal eir in chasinas dutschels, sün balcuns suot penslas. Nudritüra Ils squilats giran vi pel di. Els as nudrischan pelplü da sems da boscha daguoglias (larsch, petsch, tieu dschember). Els maglian però eir nuschs, nitschoulas, amuras, dscherms giuvens, bulais, övs dutschels ed utschlins. Eir schals squilats sun da natüroura beschinas fich tmüchas, daja squilats chi survendschan la temma piglian il magliar dals umans. Squilats in parcs patischan suvent dingrassamaint pervi chi vegnan pavlats cun spagnolettas, papas tschiculatta. Tschertadüns squilats nu rivan uschè plü dad üsar giò lur palas chi creschan adüna davo. Las palas massa lungas impedischan al squilat da magliar uschè chel moura da la fom. Cupigliun Ils ögls dal squilat sun fich gronds. Els sun plazzats da la vart dal cheu uschè chal squilat vezza eir inavo. a: las palas da ruslignader b: ils ögliers mancan c,d: ils maslers Las palas düna bescha ruslignanta creschan adüna davo. Quai es important causa chi vegnan üsadas fich ferm cun drivir nuschs. Suot cundiziuns normalas es lüsar giò ed il crescher coordinà. Fastizis Ün tipic fastizi pel squilat sun las ruslignadas spirala vi da la scorza da boscha giuvna. Stizis illa naiv Prol squilat van las pattas davo davant las pattas davant (sco pro la leivra). Las puschas vegnan morsas giò magliadas sül bösch. Puschas da tuot gener mordal davent prol monchin, tillas tegna cullas pattas davant, morda davent las schaglias da suot insü piglia lura oura ils semins cun las palas. Ingio chis chatta dimena perterra da quistas puschas ruslignadas bleras schaglias esa garanti dintuorn eir squilats. Provistas In temps da gronda cucogna zoppa il squilat nitschoulas, betschlas ed otra nudritüra in da tuotta sorts fouras, aint in böschs, per terra perfin in chasinas dutschels. Uschè hal üna reserva per cur chi vain la gronda fom dinviern. Il squilat dorma dinviern in seis gnieu eivnas la lunga. Da temp in temp as sfadial, opür dal fraid opür da la fom, va lura tscherchar sias reservas aint ils zops. Cun pacas exepziuns chattal darcheu tuot ils lös, eir schi sun suot üna grossa vetta da naiv. quist möd da posar dinviern as discha: il pos dinviern. Inimis guis. Ma Linimi principal dal squilat es il Be il guis es listess svelt sco il squilat süls böschs. Il guis va la not chatscha inua chal squilat ha fadia das orientar aint il schür. eir la tschuetta, laglia els sprers pon esser privlus pel squilat. Giats vuolps tschüffan minchatant eir ün squilat giuven sainza experienza.